Ebeveyn Tutumları Çocukların Kaygısını Nasıl Etkiliyor?
Nevin Keskin, Klinik Psikolog, MSc
Bir ebeveyn olarak çocuğunuzun duygusal dünyasının ne kadarının sizin tutumlarınızla şekillendiğini hiç düşündünüz mü? Yıllardır çocuklar ve ailelerle çalışıyorum ve yüksek lisans tezimi tam olarak bu soruya ayırdım:
“Ebeveyn tutumları çocukların kaygı düzeylerini artırıyor mu, azaltıyor mu?” Cevap oldukça net: Evet. Hem de düşündüğümüzden çok daha fazla.
Bu Konuya Neden Yoğunlaştım?
Her çocuk, duygusal olarak güven duymaya, sevilmeye ve yönlendirilip desteklenmeye ihtiyaç duyar. Her ebeveynin de bu ihtiyaçları karşılama biçimi farklıdır. Kimileri daha katı, kimileri daha esnek, bazıları korumacı, bazılarıysa çocuğuna bolca özgürlük tanır.
Peki, bu tutumlar çocuğun içinde nasıl bir duygusal atmosfer yaratır? Çocuk kaygı mı hisseder, yoksa güvende mi? İleride nasıl ilişkiler kurar? Zorluklarla baş edebilir mi?
Benim araştırmam bu soruların peşine düştü.
Dört Temel Ebeveynlik Stili
- Otoriter: Kuralcı, katı, duygusal yakınlığı düşük.
- Demokratik: Sınır koyar ama açıklayıcı ve ilgili. Saygılı bir ilişki kurar.
- Aşırı Koruyucu: Sevgi doludur ama çocuğu dış dünyadan korumak ister.
- İzin Verici: Sınırsız, yapısız, rehberlikten uzak bir yaklaşım.
Araştırmamı Nasıl Yaptım?
76 ebeveynle çalıştım. Hepsi 6-18 yaş arası çocuğa sahipti. İki bilimsel ölçek kullandım:
- Ebeveyn Tutumları Ölçeği (PAS)
- Beck Kaygı Envanteri (BAI)
Bulgular – En Çarpıcı Sonuçlar
- Demokratik ebeveynlik → Daha az kaygı
- Otoriter ebeveynlik → Daha fazla kaygı
- Aşırı koruyucu ve izin verici tutum → Net bir ilişki yok ama özgüven eksikliği vb. sorunlar görülüyor
Ayrıca yaş arttıkça kaygı seviyeleri artıyor. Özellikle ergenlikte ebeveyn yaklaşımı çok daha önemli hale geliyor.
Gerçek Hayata Yansıması
Ebeveynlik tarzımız, çocuğumuzu kaygıya karşı koruyabilir de, fark etmeden ona kaygı da yükleyebilir.
Demokratik ebeveynlik “her şeye izin vermek” değildir. Kurallar koyan ama açıklayan, çocuğunu duygusal olarak destekleyen bir yaklaşımdır.
Neden Önemli?
Bu araştırma sadece ebeveynleri ilgilendirmiyor. Aynı zamanda öğretmenleri, psikolojik danışmanları, öğrenci ve akademisyenleri de ilgilendiriyor.
Çünkü:
- Ebeveynlik, sadece davranış şekillendirme değil — ruh sağlığını da inşa eder.
- Sevgi ve yapı (sınır) bir arada olmalıdır.
- İlk ilişkiler, çocuğun hem kendine hem dünyaya bakışını belirler.
Son Söz
Hiçbir ebeveyn mükemmel değil. Ama küçük değişiklikler büyük farklar yaratabilir. Daha çok dinlemek, daha az yargılamak. Kurallar koymak ama açıklamak.
Ve en önemlisi — çocuğunu sadece davranışlarıyla değil, kim olduğu için sevmek.